Aanhalingstekens

Eind vorig jaar ontvingen we een mailtje van één van onze leden met een vraag i.v.m. het gebruik van aanhalingstekens in zoektochten. Hieronder schetsen we kort even zijn vraag en proberen er een zo duidelijk mogelijk antwoord op te geven.

Geacht bestuur,

Ik was één van de ongeveer 650 deelnemers aan de 25^ste zoektocht “Door de Westhoek” in Elverdinge. Ik heb ook aan meer dan de helft van de voorafgaande edities deelgenomen.

Al enkele keren ben ik er geconfronteerd met een vraagstelling waar ik eigenlijk niet goed weet wat ermee aan te vangen. Ook dit jaar was dit het geval. Wellicht hebben jullie een antwoord.

Vraag 7 dit jaar luidde:

Welke van onderstaande mogelijkheden gaan we voorbij op of aan ’n gebouw langs deze weg vanaf huis met huisnummer “18”, terwijl we stappen aan de kant van de even huisnummers ?

Mog. Antwoorden : A)’br1even’ B)”brieven” C)’Lettres’ D)”Lettres” E)‘Letters’ F)”Letters” G)’post’ H)”Post”

Mijn probleem: wat is het onderscheid tussen de enkele aanhalingstekens (bvb.’brieven’) en de dubbele aanhalingstekens (bvb.”brieven”) ?

Vriendelijke groeten

Om deze vraag te beantwoorden, kijken we eerst even naar het bijgevoegde reglement.

4. a) Wat op uw routeblad tussen aanhalingstekens staat (“…..”), moet steeds als WOORD of TEKST te vinden zijn.

4. b) Wat op uw routeblad NIET tussen aanhalingstekens staat, duidt op het VOORWERP of een AFBEELDING ervan.

Het valt misschien op het eerste gezicht niet zo direct op maar de samensteller geeft hier in punt 4. a) tussen haakjes een voorbeeld van wat hij bedoelt met aanhalingstekens. De tekens die hij gebruikt zijn duidelijk telkens twee kommaatjes bovenaan de regel. Op het toetsenbord van een computer, vindt men dat teken ( “ ) terug op de toets bovenaan met het cijfer 3.

In het algemeen zoektochtreglement zijn dat de enige geldige aanhalingstekens. Enkel als iets op uw routeblad (d.w.z. in de wegbeschrijving of in een vraag of in een tekst voorafgaand aan een vraag of …) tussen die tekens staat, moet het als WOORD of TEKST worden geïnterpreteerd.

Op het toetsenbord van een computer staat ook op de toets bovenaan met het cijfer 4 een teken dat in teksten wel eens wordt gebruikt als aanhalingsteken. Dat teken ( ‘…’ ) is echter een enkelvoudig kommaatje.

In gewone Nederlandstalige (of ook anderstalige) teksten worden aanhalingstekens om een aantal diverse redenen gebruikt.

In de eerste plaats – zoals de naam het zelf reeds aangeeft – om iets aan te halen of te citeren. In een geschreven tekst wordt daarmee het onderscheid gemaakt tussen wat de schrijver zelf bedoelt en datgene wat de schrijver wil aanhalen of citeren maar dat door iemand anders werd uitgesproken. In zo’n geval gebruikt men meestal de zgn. dubbele aanhalingstekens.

Bv. Toen ik op de persconferentie aankwam, nam de minister juist het woord. Hij zei: “er is nog heel wat werk aan de winkel”.

De tekst tussen de aanhalingstekens is in dit geval niet afkomstig van de journalist maar van de minister waarover de journalist aan het schrijven is. De journalist haalt een uitspraak aan van de minister en gebruikt daarvoor aanhalingstekens. Een tweede mogelijk gebruik van aanhalingstekens is om aan te duiden dat een bepaald woord in een zin een wat bijzondere betekenis heeft. Soms gebruiken schrijvers dat wel eens om aan te duiden dat je het woord niet al te letterlijk moet opnemen of juist niet moet interpreteren zoals het er staat. In dat geval gebruikt men eerder de zgn. enkele aanhalingstekens.

Het woord ‘vroeg’ staat hier tussen aanhalingstekens om aan te geven dat het woord hier niet in de gewone betekenis gebruikt wordt maar dat het eerder ‘in de vroege uurtjes’ (dus eigenlijk eerderlaat) was toen de studenten huiswaarts keerden.

In zoektochten worden ook valstrikken gecreëerd door te ‘spelen’ met onze Nederlandse taal maar dat mag enkel binnen de grenzen waarin het reglement dat toelaat. Daarmee bedoelen we dat het reglement altijd absoluut op de eerste plaats komt. In zoektochten wordt – in afwijking van wat bij de gewone Nederlandse taal gangbaar is – afgesproken in het reglement dat alles wat tussen dubbele aanhalingstekens vermeld wordt als WOORD of TEKST moet worden beschouwd. Alles wat NIET tussen dubbele aanhalingstekens vermeld wordt, moet als VOORWERP of AFBEELDING worden teruggevonden.

Door die afspraak consequent toe te passen kan de vraagsteller nu spelenderwijs de onoplettende deelnemers in de val trachten te lokken.

Vb.1. “BRIEVEN” : de deelnemer moet het woord BRIEVEN of brieven of BrIeVeN (lettertype speelt geen rol) zoeken. Het woord staat tussen dubbele aanhalingstekens.

Vb.2. BRIEVEN : de deelnemer moet het voorwerp brieven of een afbeelding van brieven zoeken. Het woord staat NIET tussen dubbele aanhalingstekens.

Vb.3. ¨BRIEVEN¨ of ‘BRIEVEN’ : ook nu moet de deelnemer het voorwerp of een afbeelding zoeken. Het woord staat weer NIET tussen dubbele aanhalingstekens. De trema’s (= tweemaal twee puntjes bovenaan de regel) of de enkelvoudige aanhalingstekens (‘…‘) hebben hier taalkundig totaal geen zin. Ze worden door de vraagsteller enkel gebruikt in de hoop dat de niet zo aandachtige deelnemer zal denken dat er dubbele aanhalingstekens staan en dus ten onrechte naar het woord brieven zal beginnen te zoeken.